Türkiye’de dağıtım sektöründe çalışan emekçilerin yaşadıkları sorunların odağında adına esnaf kuryelik denen bir sistem bulunuyor. Kendi işinizin patronu olun yalanıyla başlayan konu; sigortasız, güvencesiz, daha fazla para kazanabilmek için, “canlı tabut” adını verdikleri motosikletleriyle günde 14-15 saate varan çalışma süreleriyle ilerliyor. Yakın bir zamanda beş çalışanın işine son verilen Paket Taxi’de çalışma koşullarındaki sorunlar, düşük ücretler ve işten atılma tehditleri farklı bir örnek teşkil etmiyor. Bir Paket Taxi çalışanı ile yaşadıkları sorunlar ile ilgili röportaj gerçekleştirdik.
Ne kadar zamandır Paket Taxi’de çalışıyorsunuz?
Pandemide, çalıştığım şirket iflas etti, iş aradığımda ise asgari ücretin üzerinde bir iş bulamadım ne yazık ki. Mecburiyetten motokuryelik yapmaya başladım.
Ankara’da işten çıkarılmalar olduğu doğru mu?
Evet beş arkadaşımızın işine son verdiler. Genellikle kış aylarında kurye sayısı azalıyor. O nedenle fazla kurye alıyorlar kış başında. Ama yeterince insan işten ayrılmazsa kendileri fazla personeli çeşitli bahanelerle işten çıkarıyor. Üç raporlama aldığınızda şirket sizin işinize son verebiliyor. Ben bunu bilmiyordum. İki defa şirketin belirlediği ve 10 dakikalarla tanımlanan süreyi aştığım için raporlandım. Kuryeler telefonları üzerinden takip ediliyor. Kontak kapama, depodan paketin alınması, binanın önüne geldikten sonra müşteriye teslimat gibi her adımın belli bir zaman sınırlaması var. Bu sınırlama hava durumundan, gece veya gündüzden bağımsız. Telefonun bağlantısının kopması, sistemin hata vermesi, sistem üzerinde süreyi aşmamıza neden olabiliyor. Bunun dışında şefin bilgisi dâhilinde bir işimi halletmek üzere izin aldığım bir seferde de raporlandım. Bir kez de bana küfreden bir müşteri ile tartıştığım için raporlandım. Müşteriler gecikmenin tamamen kurye ile ilgili olduğunu zannediyor ve hakaretlere maruz kalabiliyoruz.
Bize biraz çalışma koşullarınızdan bahseder misiniz?
Paketin yani siparişin sisteme düşmesini genelde dışarıda bekliyoruz. Yemekler bazen çok kötü oluyor, küçük bir ekmeğin içine sosis verdikleri de oluyor. Günde en az 12 saat çalışıyoruz. Ama daha fazla kazanabilmek için birçok kez daha uzun çalıştığımız oluyor. Belli bir paket sayısından sonra paket başına komisyon alıyoruz. Haftada bir gün izin hakkımız var.
Sigortanız var mı?
Esnaf kuryelikte kendi hesabına çalışıyorsun, sigortanı kendin yatırıyorsun. Şirket sigorta yapmıyor. Paraya çok ihtiyacı olan arkadaşların çok kez kendi sigortasını yatıramadığı oluyor.
İş yerinde iş sağlığı ve güvenliği kurallarına uyuluyor mu?
Zorunlu tuttukları bir ekipman var ama bu ekipmanları onlardan biz satın almak zorundayız. Bu ekipmanlara piyasadaki muadillerine göre daha fazla istiyorlar. Bu ekipmanları giymezseniz günlük 300 TL ceza alıyorsunuz. Bunun dışında en büyük güvenlik konusu hava durumu, yağmur. Her durumda pakete çıkıyoruz.
Kaza durumlarında şirket yanınızda oluyor mu?
Şirketin kaza geçiren bir kurye ile ilgilendiğini görmedim. Sadece bizden aylık belli bir miktar topluyorlar kaza geçiren kuryeler için bir fon oluşturmaya yönelik. Fakat bu fondan yararlanabilmenizin tek şartı bir uzvunuzun kopması ve bir yerinizin kırılması. Yine destek olursa kuryeler birbirine destek oluyor. Kendi aralarında bir şeyler toplayıp kaza geçiren arkadaşa veriyoruz.
Bunun dışında motor üstünde nasıl zorluklarla karşılaşıyorsunuz?
Herhalde günde iki kaza riski atlatıyorumdur. Bunun dışında kendinizi bir kavganın içinde bulabiliyorsunuz ve ben birçok kez tehdit edildim. “Seni vururum”, “Nerede çalıştığını biliyorum, seni bulacağım” gibi. Motorum zarar görmüş ve haklı olsam bile kaçmak zorunda kalıyorum bazen.
Son olarak neler söylemek istersiniz?
Kendi işimizin patronu falan değiliz. İşçiyiz. Günde en az 12 saat çalışmak zorundayız. Daha fazla para kazanmak için ekstradan 2-3 saat daha çalışmak zorundayız. Sigortamızı kendimiz yatırıyoruz, o da yatırabilirsek. Bir ay sigortanı yatırmazsa sağlık güvencen olmuyor. Benzin bize ait. Motorun arıza yapsa kendin yaptırıyorsun. Yani kısaca söylendiği gibi çok para falan kazanıyor değiliz. Herkes bunun farkına varmalı, yan yana durmalı. Kuryeler nasıl bir kaza olduğunda dayanışma gösteriyorsa, işleri için de dayanışma göstermeli. Mücadele etmeyi bilmeli. Yoksa her şey daha kötüye gidecek.
Teşekkür ederiz.
Patronların Ensesindeyiz Motokurye Dayanışma Ağı
